Ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилиш ва унинг ҳуқуқий асослари.

Ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилиш ва унинг ҳуқуқий асослари.

Ўзбекистонда азалдан оила муқаддас ҳисобланадивауниватаничидагикичкинаватангақиёсланади. Биламизки, оиладаота-онанингўрниўзигахосхусусиятгаэгадиквабеқиёсдир. Ўзбекхалқи болажон халқ бўлиб, ота-оналарўзфарзандларинируҳий, маънавийҳамда ахлоқий жиҳатдан камол топишидаўзхиссалариниқўшадилар.

 

Шу ўринда, Ўзбекистон Республикаси Конститутциясида ота-оналар ўз фарзандларини вояга етгунларига қадар боқиш ва тарбиялашга мажбурдирлар деб кўрсатиб ўтилган.

Бироқ, гуручкурмаксизбўлмаганидек,айримота-оналарўзфарзандларинингтаълим-тарбиясивакелажагиучунбефарқлигини кўрамиз.

Хусусан, ота-оналик мажбуриятларини бажаришдан бўйин товлашлик деганда — ота-оналик бурчларини узлуксиз равишда бажармаслик, ўз болаларига қандай бўлмасинғамхўрлик қилмасликтушунилади.Болаларнингёшларигақараб ота (она)нингҳар бир аниқ ҳолатдаги ҳаракати (ҳаракатсизлиги)болаучунуниҳалокатга олиб келади.

Шу каби, ота-оналик ҳуқуқини суиистеъмол қилиш деганда — бу ҳуқуқлардан болаларнингманфаатларигазидравишдафойдаланишни,масалан,ўқишига, жамоаттопшириқларини бажаришигатўсқинлик қилишни, тиланчиликка ундашни,униспиртлиичимликларванаркотикмоддаларистеъмолқилишга ўргатиш, жиноят қилишда, жиноий йўлбиландаромадтопишдавоягаетмаганнижалбқилишни тушунмоқ керак.

Ота-оналарнинг фарзандлари учун ғамхурлик қилмаслик,ота-оналикмажбуриятинибажармасликқонунчиликка асосан ота-оналикҳуқуқидан махрум қилишга сабаб бўлади.

Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Оила кодексининг 79-моддасига асосан ота-она (улардан бири) қуйидаги ҳолларда:

-ота-оналик мажбуриятларини бажаришдан бош тортса, шу жумладан алимент тўлашдан бўйин товласа;

-узрсиз сабабларга кўра ўз боласини туғруқхонаёки бошқа даволаш муассасасидан, тарбия, аҳолини ижтимоий ҳимоялашмуассасаси ва шунгаўхшаш бошқа муассасалардан олишданбош тортса;

-ота-оналик ҳуқуқини суиистеъмол қилса,болаларга нисбатан шафқатсиз муомалада бўлса, жумладан жисмоний куч ишлатса ёки руҳий таъсиркўрсатса;

-муттасил ичкиликбозлик ёки гиёхвандликка мубтало бўлган бўлса;

ўз болаларининг ҳаёти ёкисоғлиғига ёхуд эри(хотини)нингҳаёти ёки соғлиғига қаршиқасддан жиноят содирқилган бўлса, ота-оналикҳуқуқидан маҳрумқилиниши мумкин.

Шунингдек, мазкур кодекснинг 80-моддасига асосан ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилиш суд тартибидаамалгаоширилиши, ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилиш тўғрисидаги ишлар ота(она)нинг(уларнингўрнинибосувчишахсларнинг),прокурорнинг,шунингдеквоягаетмаганболаларнингҳуқуқларини ҳимояқилиш мажбурияти юклатилганорганёкимуассасаларнинг(васийликваҳомийлик органи, вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссиялар, етим болалар ва ота-она қарамоғиданмаҳрум бўлганболалармуассасалариҳамда бошқа муассасаларнинг) даъвосига биноанкўрилиши,ота-оналикҳуқуқидан маҳрум қилиштўғрисидаги ишларпрокурорҳамда васийлик ва ҳомийлик органи иштирокидакўрибчиқилиши, судота-оналикҳуқуқидан маҳрум қилиштўғрисидаги ишларникўрибчиқишда боланингтаъминотиучунота-оналикҳуқуқидан маҳрум қилинганота-онадан(уларнингбиридан)алиментундиришмасаласиниҳал қилади.

Суд ота-оналик ҳуқуқиданмаҳрум қилиш ҳақидаги суднингҳал қилувқарори қонунийкучгакирганданкейинучкуничидаушбуқарорнинг кўчирмасини боланингтуғилганлиги давлаттомониданрўйхатгаолинганфуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш органигаюборишишарт.

 

Туман адлия бўлими

етакчи маслаҳатчиси С.Қаюмов

 

Агарда Сиз мақолада хатони учратган бўлсангиз, унда хато матнни белгилаб, CTRL + ENTER тугмасини босинг ва сайт маъмурига хабарнома жўнатинг.